Θα ξεκινήσω από μία λακανική θέση. Σύμφωνα με τον Σταυρακάκη το βρέφος ως εαυτός, ως ενότητα, δεν υπάρχει. Εδώ για να βγάλει νόημα η φράση πρέπει να εννοήσουμε μία σχέση ανάμεσα στο εαυτός και το ενότητα. Ειδάλλως, είναι σα να λέμε ο άνθρωπος ως ξύλο, ως πέτρα δεν υπάρχει, αν δηλ. δύο ιδιότητες εντελώς άσχετες μεταξύ τους δεν έχει νόημα να ανήκουν στην πρόταση και να προσδιορίσουν έστω και αρνητικά το υποκείμενο βρέφος. Αν είναι έτσι πρέπει να δούμε ποια η σχέση ανάμεσα στα δύο κατηγορούμενα, εαυτός και ενότητα. Είναι πολύ ασαφές για να ξεπερνιέται έτσι ως δεδομένο. Στον Σταυρακάκη στο ο Λακάν και το πολιτικό δεν υπάρχει κάποια περαιτέρω επεξήγηση. Με ασάφεια ανάμεσα στο τι είναι εαυτός και τι ενότητα η φράση καταντά ιδιαίτερα προβληματική. Οι λακανικοί και μεταξύ τους έχουν πρόβλημα του τι εννοούν. Πχ http://di-matzi.blogspot.gr/2010/07/v_22.html έχουμε: Το παιδί ανακαλύπτει στην εικόνα του «άλλου» μια ολική μορφή (GESTALT), στην οποία επισημαίνει την ενότητα που του λείπει, την πληρότητα, σε αντιδιαστολή προς τη δική του ύπαρξη σαν «σώματος-σε-κομμάτια». Εδώ παρουσιάζεται ως παρομοίωση. Κυριολεξία στην πρώτη περίπτωση, παρομοίωση στη δεύτερη(?!).
Παράλληλα, το βρέφος βλέπεται ως υποκείμενο με ενορμήσεις. Όμως, αυτό δεν είναι κάτι παραπάνω από μία κανονιστική σκέψη. Ακόμη, η έμφαση δίνεται στα μέλη παρά σε κάποια , μορφή ενότητας. Σαν τα κομμάτια να προηγούνται οντολογικά του όλου. Σαν δηλ. η όποια επίδραση δε γίνεται επάνω στο σύνολο αλλά στα κομμάτια. Εξάλλου, αν δεχτούμε ότι οι σχέσεις είναι διαδικασίες και όχι κάτι στατικό, τότε μία κανονιστική σκέψη των κομματιών του σώματος δίνει απριορική θέση σε μία οντολογία ενός δομισμού. Αντίθετα, βλέποντας τον οργανισμό ως διαδικασίες , τα κομμάτια του δε βλέπονται ως πρωταρχικά αλλά ως παράγωγα.
Αν το δούμε συνολικά, ένα κανονιστικό μοντέλο εξήγησης είναι πολύ στατικό. Η ποικιλία και οι αλλαγές στη ζωή δείχνουν ότι η επιλογή μέσα από τη δοκιμή και λάθος βρίσκει τι είναι χρήσιμο για τον οργανισμό. Η στατικότητα έγκειται σε ένα απριορικά προσδιορισμένο μοντέλο πώς θα δρουν τα κομμάτια ώστε να πετυχαίνουν ή όχι αυτό για το οποίο έχουν ήδη προσδιοριστεί να κάνουν. Για να αποφύγουμε αυτή τη μεταφυσική των πρώτων αρχών, θα πρεπε να λαμβάνουμε το σύστημα ως πρωταρχικό σε σχέση με τις διαδικασίες αλληλεπίδρασης που διαρκώς αναπαράγουν το σύστημα. Η χρησιμότητα/αποτελεσματικότητα του συστήματος να διατηρείται και να αναπαράγεται, να δημιουργεί το ίδιο τις νόρμες του είναι η σκέψη για ένα αυτόνομο σύστημα.
Τα αυτόνομα συστήματα είναι αυτο – παραγόμενα με την έννοια ότι διαδραστικά δημιουργούν τις συνθήκες που απαιτούνται για την ύπαρξή τους. Αυτό προϋποθέτει τη δράση του συστήματος ως σύνολο, δράση που γεννιέται από το ίδιο το σύστημα που δουλεύει. Η αυτονομία του συστήματος απαιτεί εσωτερικές αλλά και εξωτερικές διεργασίες και όσο του εξασφαλίζουν την ύπαρξη τόσο καθίστανται αποτελεσματικές νόρμες. Δηλ. η αποτελεσματικότητα ενδυναμώνει την αυτονομία του συστήματος. Εν ολίγοις, σε αντίθεση με μία σκέψη όπου το βρέφος είναι κατακερματισμένο σε κομμάτια μπορεί να ιδωθεί ως βιολογικός οργανισμός που (ανα) διαμορφώνεται από συνεχόμενες διαδικασίες, οι οποίες κάνουν το σύστημα να υπάρχει. Αυτές οι διαδικασίες έχουν μία ολιστική ελαστική οργάνωση (M.Birckhart), πράγμα που ακυρώνει και την κριτική του Dennett : http://ase.tufts.edu/cogstud/papers/Thompson.pdf για την αυτοποίηση. Φαίνεται στο παραπάνω άρθρο ότι υποστηρίζει μία etiological approach ( για ορισμό εδώ: http://www.lehigh.edu/~mhb0/funcdesignfuncuseful.pdf ).
Στο επόμενο θα κάνω ένα βήμα παραπέρα και θα μιλήσω για την empathy στον Husserl στη βάση του ανθρώπινου οργανισμού ως εμβίου σώματος ενισχύοντας τη θέση μας ότι ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργεί ως όργανο αλλά και ως σύστημα οργάνων.
Heroico Desembarazo 
νομίζω ότι πρέπει να το πιάσουμε απ’την αρχή: από τη γέννηση ως τους 6 μήνες το βρέφος κατά τον Λακάν βρίσκεται σε μια κατάσταση διάχυσης με την τροφό, για εκείνο δλδ δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ τους, δεν υπάρχει καμμία οριοθέτηση του σώματος -τροφός και βρέφος είναι ένα. σταδιακά από τους 6 ως τους 18 μήνες το βρέφος ωριμάζει αλλά ακόμα δεν κατέχει τον έλεγχο των κινήσεών του, έτσι που να νιώθει τα όριά του διαρκώς να μεταβάλλονται (μ’αυτήν την έννοια κατακερματισμένο/σπασμωδικό) ενώ βλέποντας κάποιο άλλο παιδάκι ή την εικόνα του στον καθρέφτη, αντιλαμβάνεται την εικόνα του ολόκληρου.εδώ λοιπόν αρχίζει να διακρίνεται ο εαυτός, (με την έννοια της διακριτής από την τροφό μονάδας) ο οποίος νομίζω σχηματίζεται τελικά σε ενότητα, όταν το παιδί αποκτήσει έλεγχο, δλδ οι κινήσεις του σώματος γίνονται κατά βούληση.
Ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο. Θα δείξει και σε συνδυασμό με την έννοια της χουσερλιανης εμπάθειας που θέλω να αναπτύξω.
με τον όρο εμπάθεια μπορεί να μπερδευτεί κανείς, συνήθως στα ελληνικά χρησιμοποιούμε την ενσυναίσθηση. Συμφωνώ ότι αυτό είναι κομβικό σημείο προς ανάλυση, νομίζω κατά βάθος εξετάζουμε το cogito ergo sum-αν δλδ υπάρχει συνείδηση και εαυτός σε προλεκτικό στάδιο. εδώ νομίζω η συνεισφορά της φαινομενολογίας της αντίληψης του Merleau-Ponty, δίνει μια άλλη απάντηση.
Ναι, προτιμώ τον όρο εμπάθεια για να δημιουργεί συνειρμό με την πράξη της εμπάθειας που είναι παθητική με την έννοια ότι είναι μη-εκούσια, τουλάχιστον σε ένα πρώτο οντολογικό πεδίο. Αυτό που σκέφτομαι δεν αφορά το να βρούμε συνείδηση σε ένα προλεκτικό στάδιο, αλλά αφορά την ύπαρξη μιας αυτότητας, ipseity, ως αυτοδιατηρούμενης οντότητας.
Πάντως, αυτό που λες : «για εκείνο δλδ δεν υπάρχει διάκριση μεταξύ τους, δεν υπάρχει καμία οριοθέτηση του σώματος -τροφός και βρέφος είναι ένα.» φέρει περισσότερο στο 2ο απόσπασμα που παρέθεσα : «Το παιδί ανακαλύπτει στην εικόνα του «άλλου» μια ολική μορφή (GESTALT), στην οποία επισημαίνει την ενότητα που του λείπει, την πληρότητα, σε αντιδιαστολή προς τη δική του ύπαρξη σαν «σώματος-σε-κομμάτια». »
που είναι καλύτερο με την έννοια δηλ. της φαντασίωσης : «Το παιδί μέχρι την ηλικία που λαμβάνει χώρα το στάδιο του καθρέφτη, δεν μπορεί να ξεχωρίσει τον εαυτό του από τους άλλους.» … «δεν έχει αίσθηση ότι το σώμα του, αποτελεί μια ενότητα» … «Αυτή την εμπειρία της μη επίγνωσης της συνοχής του σώματος, ο Lacan θα την ονομάσει φαντασίωση του τεμαχισμένου σώματος.» από : http://psychanaptyxis.blogspot.gr/2011/01/blog-post_665.html
Αυτό όμως μας οδηγεί στο να ξεχωρίσουμε σε φαντασίωση του τεμαχισμένου σώματος και σε πραγματική ενότητα του έμβιου σώματος ως ενός όντος που αλληλεπιδρά. Γιατί λέγοντας «για εκείνο δεν υπάρχει» όπως λες ή ότι δεν «έχει επίγνωση» , αυτό τι σημαίνει; ότι υπάρχει ενότητα αλλά δεν τη συνειδητοποιεί το βρέφος, και επομένως το ποστ μου επιβεβαιώνεται. Σε αυτή τη ρωγμή θέλω να εντρυφήσω σε επόμενο ποστ.
μα νομίζω όταν λέγεται «το βρέφος ως εαυτός, ως ενότητα, δεν υπάρχει», εννοεί αυτό που είπαμε, το βρέφος δεν έχει αυτοαναγνώριση (αναγνώριση της σωματικής του υπόστασης), μια επιμέρους ιδιότητα της αυτοσυνείδησης. (άλλες ιδιότητες είναι η αυτοκτησία, η αυτοποίηση, η αυτογνωσία, η αυτεπίγνωση).Θα περιμένω την επόμενη ανάρτηση για να αντιληφθώ καλύτερα τι εννοείς.καλημέρα
Σε ένα πρώιμο ζωικό επίπεδο δεν μπορείς να φανταστείς διαδικασίες δοκιμής και λάθους, μνήμης, κατηγοριοποίησης κτό χωρίς να είναι απαραίτητη η αυτοσυνείδηση; Εγώ νομίζω ότι μπορούμε ξεκινώντας από ένα μικρόβιο μέχρι και τον άνθρωπο.
δηλαδή ΠΡΙΝ το φαντασιακό στάδιο, σχηματίζονται οι πρώτες αιτιώδεις σχέσεις- ίσως στην κατάσταση που το βρέφος είναι ένα με την τροφό, ακόμα και κινήσεις ή το σχήμα της τροφού να εκλαμβάνονται ως δικές του.αρα υπάρχει διαφοροποίηση από το επόμενο στάδιο.
Η κατάσταση αυτή πώς αποδεικνύεται η «κατάσταση που το βρέφος είναι ένα με την τροφό, ακόμα και κινήσεις ή το σχήμα της τροφού να εκλαμβάνονται ως δικές του»; Ή τουλάχιστον ποια η λογική στήριξη.
Υπάρχει μια απλή παρατήρηση: όταν το βρέφος αποσπάται από την τροφό, κλαίει.Εάν το έχω καταλάβει κι εγώ καλά, ο Λακάν αποδίδει αυτό το φαινόμενο στο ότι το βρέφος νιώθει ένα με την τροφό. Ο Bowlby λέει, ότι εφόσον δεν μπορεί να γνωρίζει τι νιώθει το βρέφος, πρέπει να αρκεστεί στην παρατήρηση της συμπεριφοράς-το βρέφος προσπαθεί να βρεθεί σε καθεστώς ασφάλειας. Θα έλεγα ότι και οι δύο προτάσεις μπορεί να είναι αληθείς. Απλά είναι άλλη η προσέγγιση, η φιλοσοφία.
Στο ζωικό στάδιο που λες, υπάρχει συνείδηση -αισθητηριακά δεδομένα που δημιουργούν κάποια πρωταρχικά σχήματα, αλλά δεν σημαίνει ότι υπάρχει εαυτός, ή εαυτοσυνείδηση.
Σκέφτομαι ένα λίγο ακραίο παράδειγμα:ας πούμε ότι έμπαινε ένας άνθρωπος στο χειρουργείο και του πρόσθεταν βιονικά μέλη και έξτρα νοητικές λειτουργίες. Όταν θα ξυπνούσε από τη νάρκωση, δεν θα ήξερε τι είναι, ποιά είναι τα σωματικά του όρια. Δλδ θα μπορούσε να αντιληφθεί διάφορα γεγονότα, χωρίς όμως να γνωρίζει ποιά από αυτά έχουν ως ποιητικό αίτιο τον ίδιο, άρα χωρίς να μπορεί να τα ταξινομήσει πραγματικά. Σόρρυ για την επιστημονική φαντασία, αλλά προσπαθώ να το κάνω αδρό!
Ναι επαναλαμβάνω δε μιλώ για κάποια μορφή ευατότητας αλλά αυτότητας. Ο Bowlby έχει δίκιο και άρα το μόνο που μας μένει είναι αν στέκει λογικά χωρίς αντιφάσεις μία σκέψη. Αυτό θα ερευνήσω στην επόμενη ανάρτηση.
εαυτότητα και αυτότητα είναι το ίδιο.Ο Bowlby είναι αγγλοσάξωνας,ναι. Θα περιμένω την επόμενη ανάρτηση, να είσαι καλά.
Αυτότητα μεταφράζεται πάντως πχ για τον Agamben το ipseitas, όντας πχ διαφορετική έννοια από του Derrida την ipseite που μεταφράζεται εαυτότητα.
Εγώ χρησιμοποιώ το αυτότητα για να απομακρυνθώ από ντεριντιανούς συνειρμούς με διχασμό και πένθος και για να εννοήσω το βρέφος ως ύπαρξη και ουσία μαζί, ως ενότητα αλλά και ατέρμονη διαδικασία.
ok-δλδ ipseitas διάφορο του ipseite και αυτότητα διάφορο του εαυτότητα…
μου το κάνεις λίγο δύσκολο-
η αλήθεια είναι πως η προσπάθεια να βρει κανείς απαρχές, να τις εννοιολογήσει και να τις οριοθετήσει, δεν είναι εύκολη υπόθεση. εμένα πάντως με βοηθάνε οι απορίες και τα κενά, γιατί έτσι αναδεικνύονται σημεία προς διερεύνηση.
Εγώ φταίω που το ανέφερα και τα κανα χειρότερα :)
έλα σε πειράζω και λίγο-πραγματικά περιμένω μ’ενδιαφέρον, ελπίζω να να γράψεις αυθόρμητα τις σκέψεις σου-δεν προχωράνε οι συλλογισμοί αν έχει κανείς το μυαλό του μην κάνει λάθος.τα λέμε πάλι :-)