Η ιδεολογία του «στη Δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα»

Ιδεολογικό κομμάτι της σημερινής ζωής είναι η άποψη πως αν προσπαθήσω περισσότερο θα τα καταφέρω. Αυτό έχει χαρακτηριστεί ως μία απάνθρωπη μορφή αισιοδοξίας (cruel optimism) επειδή παραβλέπει το ενδογενές έλλειμμα των σημερινών φιλελεύθερων Δημοκρατιών. Κατά συνάφεια, προτάσεις στη βάση συνθημάτων του τύπου «περισσότερη Δημοκρατία, καλύτερη Δημοκρατία» γίνεται μέρος του προβλήματος, όπου το πρόβλημα είναι ο αναπαραγωγικός φουτουρισμός με χαρακτηριστικά πυραμίδας ponzi, ήτοι το υποκείμενο διαρκώς ανα-παράγεται από τους κυρίαρχους μηχανισμούς με αυξανόμενη απώλεια του εαυτού. Ίσως η λύση είναι να δούμε το τραύμα, το νοσταλγικό δηλ. χαρακτήρα αντικειμένων και κανόνων που στην πραγματικότητα δεν ολοκληρώνουν ποτέ το σκοπό τους. Με αυτό το σκεπτικό, η Δημοκρατία ως διευκολυντικό περιβάλλον εν τέλει λειτουργεί ως παγίδα.

Αυτή η αναγνώριση του τραύματος έχει ηθικοπολιτικό χαρακτήρα και αφορά τη φαντασίωση των δημοκρατικών μηχανισμών ότι μας ολοκληρώνουν ηθικοπολιτικά. Τι μπορεί να γίνει; Αν βρισκόμαστε παγιδευμένοι σε μία συμβολική τάξη τότε η αντικατάστασή της από μία άλλη αποτελεί αδιέξοδη πρόταση και αυτό γιατί η ηθική αλήθεια του τραύματος είναι πως οι ίδιες οι ιδέες της τάξης και της σταθερότητας είναι μυθικές. Εδώ ο ρόλος της σκέψης του Winnicott είναι πως το διευκολυντικό περιβάλλον περιλαμβάνει τους άλλους για να μας βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουμε το τραύμα.

Πιο συγκεκριμένα. Για τον Winnicott μία κοινωνία έχει τις βάσεις για την ωρίμανση του ατόμου. Ωρίμανση σημαίνει απαρτίωση. Η απαρτίωση αφορά μία ολοκλήρωση που λαμβάνει χώρα μέσω της δι-εξάρτησης. Οι άλλοι είναι το περιβάλλον που θα λειτουργήσει διευκολυντικά. Πολιτικά, η δημοκρατική ψυχή εξαρτάται από την πόλη και τούμπαλιν. Μπορούμε να το δούμε κατ’ αναλογία με τη σχέση εξάρτησης μητέρας και βρέφους όπου η μητέρα είναι αυτή που ταυτίζεται με τις ανάγκες του παιδιού και επιτρέπει σιγά σιγά την αποδέσμευση του βρέφους από τη μητέρα, ώστε οι τυφλές του ανάγκες να γίνουν συνειδητές επιθυμίες. Ενώ το βρέφος βρίσκεται σε πλήρη εξάρτηση από τη μητέρα, η μητέρα είναι που θα το βοηθήσει να δημιουργήσει την υγιή φαντασίωση ότι αυτό είναι που δημιουργεί τον κόσμο και τα εξωτερικά αντικείμενα. Η έννοια της απαρτίωσης περιλαμβάνει την δια-ταύτιση και την έγνοια. Εδώ, η απαρτίωση λαμβάνει τη σημασία της ομαλής συνέχειας του είναι μέσα από τις σχέση εξάρτησης που εκβάλλει στην υγιή φαντασίωση της ανεξαρτητοποίησης ως δημιουργού του κόσμου. Για να μην μένει το υποκείμενο προσκολλημένο στην εξιδανίκευση των αντικειμένων και να αναζητά μάταια την ολοκλήρωσή του μέσω της ιδιοκτησίας τους, σημαντικό βήμα αποτελεί εδώ η καλλιέργεια της έγνοιας. Το άτομο δηλ. να νοιάζεται και συνεπώς να αισθάνεται, να νιώθει και να  αποδέχεται την ευθύνη. Εδώ, ευθύνη σημαίνει εκούσια να δεχτούμε τις εσωτερικές αντιμαχόμενες τάσεις μας, της καταστροφής και της αγάπης,  στην αλληλεπίδραση εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου. Τι σημαίνει ελευθερία σε αυτό το πλαίσιο; Είναι η αναγνώριση της αποτυχίας των θεσμών-μηχανισμών με ταυτόχρονη αναγνώριση της επιτυχίας τους ως προς τη δυνατότητα αναγνώρισης του τραύματος στον ελλειπτικό χαρακτήρα της φαντασίωσης. Όπου φαντασίωση εννοείται η αίσθηση της αυτονομίας ως Παντοδυναμίας, καθώς ξεχνιέται η κατάσταση εξάρτησης από τον άλλον( πρωταρχική εξάρτηση από τη μητέρα και κομβικό σημείο γιατί είναι πριν από την αρχή της συνειδητοποίησης). Επίσης, είναι η αναγνώριση ότι δεν μπορείς να απαρτιωθείς χωρίς τον άλλο, ότι με τη βοήθειά του μπορείς να εμβαθύνεις στον εαυτό σου και μέσω της αίσθησης ότι ο άλλος είναι αξιόπιστος μπορείς να κατανοήσεις των αμφισημία των εσωτερικών σου συγκρούσεων και έτσι σε προετοιμάζει για την αναγνώριση πως και ο άλλος δεν μπορεί χωρίς τη δική σου βοήθεια να ολοκληρωθεί και να αναλάβει την ευθύνη των δικών του καταστροφικών και δημιουργικών αντιμαχόμενων ενστίκτων.

Το ότι ο άλλος είναι διαφορετικός είναι απαραίτητο για να καταπολεμήσει την ψευδαίσθηση της Παντοδυναμίας. Αναγνώριση του άλλου σημαίνει αναγνώριση της διαφοράς και ενίσχυση του reality principle άρα και των συγκρούσεων αλλά και του γεγονότος ότι και εγώ και ο άλλος επιβιώνουμε και είμαστε μαζί (έγνοια για τον άλλον). Κατά συνέπεια, μπορεί να υπάρχει αβεβαιότητα, ασάφεια και απογοήτευση αλλά υπάρχει ταυτόχρονα και αναγνώριση ατελειών, χαλάρωση της ταυτότητας και άρα δημιουργικές αποκλίσεις. Κομβικό σημείο αποτελεί η στοχαστική επικοινωνία στη βάση πρακτικών της έγνοιας και εκπλήξεων που δημιουργούνται από τις συγκρούσεις αλλά και από τις δια-ταυτοποιήσεις. Επίδικο αντικείμενο το πώς ο ψευδής εαυτός της υπακοής στις συμβάσεις και στους ιδεολογικούς μηχανισμούς θα συσχετιστεί με τη δημιουργικότητα του αληθινού εαυτού. Έτσι μπορούμε να μιλήσουμε για έναν συνεργατικό ατομικισμό (cooperative individualism) με τις αντιφάσεις του και τις δημιουργικές του στιγμές.

 

Advertisement